In het Centraal Museum is ook een expositie gewijd aan de tuin: De Botanische Revolutie. Het is een vreemde mengelmoes van kunst en wetenschap. Het begint met het Paradijs:

we zien Adam in een lieflijk landschap. Je zou hem kunnen zien als de eerste botanicus= plantkundige. Hij heeft volgens genesis degene die de planten en dieren van een naam voorzien. De vreedzame en veilige plaats moest hij en Eva verlaten door de nieuwsgierigheid en het verlangen naar meer kennis. Daarmee gingen ze in tegen het gebod van God.

Herman Justus Kruyder Het Paradijs 1 1914
Adam en Eva zijn nietig in de overweldigende natuur.
Onderaan staat ze dicht bij elkaar, beschaamd over hun daad

Kerry James Marshall Vignette 2003
De verdrijving uit het Paradijs geeft hij vorm door twee vluchtende jongeren.  

De tuin is lang een teken van rijkdom geweest, zoals bij de Amsterdamse grachtenhuizen te zien is. De aanleg ging volgens de mode: Franse tuinen, Engelse tuinen, Japanse tuinen, tuindorpen tot aan de wilde tuinen van Piet Oudhof.

Pyke Koch Extase 1968

In de expositie is veel aandacht voor de invoer van exotische planten vanuit de koloniën. De kennis van Surinaamse planten eigenden westerse geleerden zich toe.                                                                           Op een prachtige manier toont Patricia Kaersenhout het wegzetten van de vrouw door de kolonisten.

Of Palimsest & Erasure 2021

De Nederlandse fotograaf Elspeth Diederix begon tijdens haar zwangerschap met tuinieren. Van de planten in haar tuin, maakte ze prachtige foto's. Sindsdien is zij in het Amsterdamse Erasmuspark haar Miracle Garden begonnen. Een open atelier voor iedereen te bezoeken.

Henk Wildschut is altijd op zoek naar tekens van hoop. Hij reisde langs de vele vluchtelingenkampen aan de grenzen van Europa. Hij signaleerde dat ook daar het tuingevoel leeft.

De Zuid- Afrikaan Lungiswa Gqunta maakt van een gazon een gevaarlijke plek vol glasscherven.

In de townships zijn geen gazons te vinden. Een tuin is daar nog steeds een teken van welvaart en privilege.

Lawn 1 (detail) 2016

Al in 1971 signaleerde de Japanner Tetsumi Kudo dat de natuur dreigt te verdwijnen door de mens. Hij begon tuinen na te maken met plastic bloemen op aluminium palen met als vruchten mensenresten.

Grafted Garden 1971

Lustre - Jasper Hagenaar & Reconnect - Joost van Bleiswijk Centraal Museum Utrecht

 Het is altijd zoeken in het Centraal Museum. Alleen de plattegrond is daar al een bewijs voor. Maar in de refter (eetzaal) eb vroegere restaurant is werk van Jasper Hagenaars (1977) tentoongesteld. Het zijn kleine werken die geïnspireerd zijn door werken uit de museumcollectie. Een paar jaar geleden is hij begonnen met fantasiebeeldhouwwerken te schilderen. Met een goed kleurgevoel en haarscherp schilderwerk creëert hij voorstellingen die blijven boeien.

De ontwerper Joost van Bleiswijk (1976) kreeg de ruimte in het museum om zalen in te richten zoals hij dat wenste. Tevens kon hij werken uit de collectie toevoegen die met arbeid te maken hebben. Want zijn ontwerpen vragen om hard werken. Hij laat het materiaal  dat hij scheurt, knipt en plakt het werk doen. Hij werkt dus niet vanaf ontwerpen die hij maakt aan de tekentafel, maar zoekt welke mogelijkheden er zijn als hij de 'brokstukken' op, in of boven elkaar zet.

Studie-ontwerp uit piepschuim

Meubels van gevouwen karton

Lamp

Wandrelief samengesteld uit (auto)matten

Wandrelief uit badkamermatten

Meer Maria Magdalena

 We weten niets zeker over de rol van Maria Magdalena in het verhaal van Jezus. In het Catarijneconvent zoemt men in op de diverse zienswijzen op deze heilige. Juist het mysterie verleidt kunstenaars om haar af te beelden.

In de middeleeuwen kopieerden de schilders elkaar. Zo ontstond een cliché waarbij MM als rijke dame voorgesteld wordt met eenvat met zalf. 

Later werd zij als zondares afgebeeld, vooral bij de voetenwassing. Dat zag men als boetedoening of teken van berouw. Een stap verder is dat ze dit deed uit liefde. In de 20e eeuw kwam dat beeld het meest naar voren, bijvoorbeeld in de musical Jesus Christ Superstar en de film Last Temptation of Christ. Er zijn zelfs verhalen waarin MM zwanger is van Christus.

Voor velen is zij aanwezig op belangrijke momenten: 

Ary Scheffer Maria Magdalena bij het kruis.

Rogier van Weijden  De kruisafneming.
Maria Magdalena staat links achter in dure kleding met een rode omslag en zalfpot.

                                                               

Hubert van Eijck  De Drie Maria's bij het graf.

Op de voorgrond ( in het rood) zit MM. De vrouwen wilden het lichaam van Christus zalven.

Anoniem - Christus verschijnt aan Maria Magdalena.
Volgens apocriefe teksten, verscheen hij aan haar en gaf haar opdracht de discipelen in te lichten  over zijn wederopstanding.
                                                      

Als zij zo verweven is met het lijdensverhaal, dan zou ze toch ook bij het Laatste Avondmaal hebben aangezeten. In het boek De Da Vinci Code beweert de schrijver Dan Brown dat MM oorspronkelijk aanwezig was op de muurschildering maar later overgeschilderd omdat Rome dat wilde.

Ze stond links naast Christus, waar nu de zuil in de achtergrond staat.

In Brugge in de O.L.V. Te Potterie hangt een klein schilderij van een onbekende schilder.

Naast Judas (met de geldbuidel) zit een vrouw. Althans haar kleding, houding en haar wijzen in die richting. Als dat zo is, dan was MM er bij.

Sommigen beweren dat zij als kluizenaar in Zuid- Frankrijk leefde. Er is zelfs een grot te bezoeken waar zij zou hebben verbleven.

In de grot staat een beeld van haar ' hemelvaart', engelen dragen haar.
Ze kijkt devoot omhoog met de hand op haar hart.

In de vroege renaissance geloofde men  dat ze als kluizenaar geheel behaard was.
Ze wordt door engelen naar de hemel gevoerd.

Nog steeds vraagt MM de aandacht. Er zijn fragmenten ontdekt van Het evangelie van Maria Magdalena.
Rond 300 spreken geschriften over  dit werk. In 1896 werd de tekst herontdekt bij een opgraving in Cairo. 
Pas in 1955 werd de tekst vrijgegeven. Er bestaat een vertaling van door Esther de Boer.
In haar proefschrift stelt zij dat MM een hoge discipel was, die de andere discipelen onderwees en boodschappen van Jezus aan hen doorgaf. Op grond van haar onderzoek is zij ervan overtuigd dat Jezus ook vrouwelijke volgelingen hadden die een rol van betekenis speelden. De evangelisten en de kerk hebben de vrouwen uit de teksten geschrapt, omdat een vrouw de mindere is van de man.

MARIA MAGDALENA in Catharijneconvent Utrecht.

 Het museum stelt dat het tijd is voor Maria Magdalena, de vrouw die al 2000 jaar de gemoederen bezighoudt. Ze krijgt nu de tentoonstelling die ze verdient. (?)

In de Bijbel staan drie verhalen over de zalving van Christus. De plaatsen en het gezelschap zijn anders, maar de handeling is hetzelfde: een vrouw komt ongevraagd naar de tafel waaraan Jezus met de gastheer en een gezelschap de maaltijd nuttigen. Zij knielt neer bij Christus en zalft zijn voeten met een kostbaar goedje, ter waarde van een jaarloon van een landarbeider. 

In een verhaal zijn. het niet de voeten maar het hoofd dat zij zalft. In de Joodse wereld was de zalving een ritueel bij het in dienst treden van koningen. De discipelen reageerden verontwaardigd op deze ' geld-verspilling'. In een reactie stelt Jezus dat zij er goed aan deed hem te zalven, want de armen hebben jullie altijd bij je, maar mij heb je niet altijd. Hij voegt eraan toe dat deze vrouw door haar daad herinnerd zal worden. Christus duidt hierop zijn aanstaande dood. Ook gestorvene werden gezalfd.

Opvallend is dat in geen van de versies de vrouw een naam krijgt. In de vier evangeliën verschilt het verhaal; Marcus en Matteus vertellen het bovenstaande. Lucas en Johannes maken er een voetzalving van. Lucas noemt een zondares (=prostituee) en Johannes laat de zalving plaats vinden in het huis van Maria en Marta. De eerste zalft zijn voeten en blijft in Jezus' buurt.

Pas in de vroege middeleeuwen kreeg de vrouw met de zalfpot een naam: Maria Magdalena. Paus Gregorius stelde in 593 dat zij inderdaad een zondares was die zich bekeerde. In 1969 heeft de Rooms-Katholieke kerk deze zienswijze afgezworen. Ze was toen allang opgenomen in de rij heiligen.

Het meest bekend is de zalving van de voeten. Een nederige daad in een welgestelde omgeving.

David Lachapelle  Jesus is my homeboy 2003
De kleding van de vrouw accentueert de visie van de fotograaf: prostituee.

Ook Marlene Dumas speelt met het beeld van de zondige vrouw. Ze heeft haar rok opgetrokken en toont haar geslacht. Ze kijkt er ondeugend bij. Ze lijkt nog een kind.

Zoals gebruikelijk in de kerkelijke kunst is Maria Magdalena voorzien van een attribuut, dat haar herkenbaar maakt en dat verwijst naar handeling die haar heilig heeft gemaakt.

                                                                      

De anonieme schilder heeft de zalfbeker centraal gesteld.  Ze wordt hier voorgesteld als een welgestelde vrouw door haar kleding en als een geleerde (zie de geschriften voor haar).  Dit sluit aan bij de idee dat  Maria Magdalena niet een 'groupie' was tussen de trouwe volgelingen, maar een leidster.

Heleen Verhoeven neemt een andere legende als motief. Jezus zou boze geesten uit haar verdreven hebben. We zien hoe zij de demonen uitkotst. De discipelen staan erbij overdekt met zweren.

                                                                  

Er zijn twee plaatsen waar Maria Magdelena gestorven is. Een deel van de studies noemt Turkije , een ander is gebaseerd op een Westerse legende die verhaalt dat ze naar Frankrijk is gegaan en daar als kluizenaar heeft geleefd.

Maria Magdalena in de woestijn (1869) 

Pierre Puvis de Chavannes heeft haar afgebeeld zoals ze in de 19e eeuw vele malen is geschilderd: blootsvoets, een eenvoudig kleed en heel aan groot haar. In haar hand heeft ze nu een doodshoofd, symbool voor de tijdelijkheid van het leven.

De nieuwste kijk op Maria Magdalena is dit schilderij(!) van
Egbert Modderman Miskend 2020
We zien een zelfbewuste vrouw hangend in een stoel met de benen wijd als een man.
Ze draagt een wit kleed. Wellicht een verwijzing naar de moderne visie dat zij de geliefde van Jezus was of een duiding van kuisheid.

De vele visies die in de expositie een plaats hebben gekregen: een sterke vrouw of een rijke dame die Christus en zijn volgelingen financieel ondersteunde, een hoer of geleerde, prediker of kluizenaar. Het museum daagt de bezoekers uit tot een keuze. Met muntjes kan je je keuze duidelijk maken in een zaal waar wellicht de mooiste Maria Magdalena hangt.

Alfred Stevens  Maria Magdalena 1887

Icons -portretten Fries Museum

Het Fries Museum heeft topstukken in huis gehaald uit de collectie van de National Portrait Gallery uit Londen. Dat museum wordt gerenoveerd en dus leent het werken uit aan andere musea.

 De National Portrait Gallery is opgericht in 1856 en bezit 215.000 portretten. Zoals de naam van het Londense museum al aangeeft, gaat het om portretten van bekende Britten. En dus is het een eindeloze reeks koningsportretten,sporthelden, muzikanten, kunstenaars en politici. 

Nicolas Hilliard Queen Elizabeth I (1575)

Zoals de meeste edelen die geportretteerd zijn, heeft ze een ernstige blik, zeer luxe kledij en sieraden.

De blik is naar opzij gericht. In haar rechterhand houdt ze een ring, die blijkbaar symbool staat voor trouw en/of koningsschap.
De huidige  vorstin Elizabeth kijkt juist de bezoekers aan. Zij laat zien dat ze een mens is en gevoelens heeft. Al maakt haar kroon duidelijk dat ze boven het volk verheven is.

Van kunstenaars zijn een aantal zelfportretten te zien. We zien de maker aan het werk met de blik opzij of langs het werk gericht op een spiegel. Aanvankelijk maakten ze deze om hun meesterschap aan te duiden. De potentiële opdrachtgever kon aan dit werk zien dat de schilder in staat was om natuurgetrouw te werken. Immers, het portret en de geportretteerde konden gemakkelijk vergeleken worden. Later werden de zelfportretten voor de verkoop gemaakt.

Anthony van Dyck

Sir Joshua Reynolds

David Hockney (with Charlie)

     

Lucian Freud                                         

Ook nu nog worden er portretten geschilderd, al zijn het vooral foto's die gekocht worden.

Opvallend is dit portret van Anna Wintour. De maker is niet van belang, het gaat om haar.

Zij was hoofdredacteur van Vogue en een societyfiguur die met haar kapsel voor een trend zorgde.

o

Dit portret van Amy Whitehouse is van Marleen Dumas. En hier is het omgekeerde aan de hand.

De maakster is belangrijker dan de geportretteerde.