DER BLAUE REITER GEMEENTEMUSEUM DENHAAG

2 april 2010
Voor het eerst is er in Nederland een overzichtstentoonstelling te zien die werken toont van de groep kunstenaars Der Blaue Reiter. Deze groep heeft maar kort bestaan, van 1911-1914. Eigenlijk waren het maar twee exposities en een almanak die deze groep heeft opgeleverd. De invloed van de groep is echter enorm. Zij, en met name Kandinsky, hebben de schilderkunst bevrijd van de figuratie en zetten de eerste stap naar de abstracte kunst. De groep ontstond in Munchen, terwijl in Dresden Die Brucke ontstond met ongeveer dezelfde intenties.
De groep zwoer het academisme af. Zuivere schilderkunst geeft uiting aan de creatieve geest die zich laat leiden door de emotie. De onderlinge verschillen zijn groot, het is vooral een vriendenclub. Toch zijn er wel overeenkomsten of beinvloedingen te ontdekken. Kenmerken zijn de felle kleuren, het werken vanuit het gevoel en de liefde voor natuur en dieren.

Wassily Kandinsky(1866- 1944) volgt binnen de groep zijn eigen weg. In zijn vroegere werken is de herinnering aan Rusland, en vooral Moskou, sterk aanwezig. De Russische sprookjes insprireren hem ook nog als hij zijn werken Improvisaties of Composities gaat noemen. Hij is langzamerhand een overtuigd aanhanger van de synesthesiegedachte. Kleuren en tonen, klank en vorm hebben eenzelfde oorsprong en een duidelijke gevoelsrelatie. Dat brengt hem tot steeds abstractere werken.
Nadat hij eindelijk voor zichzelf de keus durfde maken voor de kunst(hij studeerde in 1892 af in rechten)reisde hij met zijn vrouw naar Munchen. De klassieke schilderspopleiding was niet aan hem besteed. Hij voelde zich al snel aangetrokken door de nieuwe impressionistische stijl, zoals het naast elkaar plaatsen van de kleuren i.p.v. deze te mengen, zoals in
STRANDSTOELEN IN HOLLAND1904 24x32,6 o/l

De liefde voor Rusland bleef een inspiratiebron evenals de jugendstil en de houtsneden. Die bronnen komen samen in een vrije wijze van componeren waarin de kleuren op het eerste gezicht vrij rondzweven, maar wel degelijk een voorstelling tonen.
RIJDEND PAAR1906 55x50,5 o/l

Hij wilde in zijn werken geidealiseerde voorstellingen tonen, dus niet een weergave van de werkelijkheid, maar een totaal overzicht met alle soorten mensen en alle soorten gevoelens, met leven en dood.
HET VOLLE LEVEN1907 130x162,5 temp/l

De kleuren worden belangrijker dan de voorstellingen. Daarom spreekt hij van improvisaties en compostities. Zijn fantastische kleurgebruik berust vooral op het naast elkaar zetten van contrasterende kleuren.
IMPROVISATIE 6(AFRIKAANS)1909 107x99,5 o/l

ALLERZIELEN

Het interessante aan deze tentoonstelling is dat je hem volgt in zijn zoektocht naar het ideale werk, waarin kleuren en vormen de toeschouwer een sensationeel gevoel geven alsof het een symphonie is waarbij de klanken door kleur en vorm zijn overgenomen. In de loop naar de volledige abstractie zijn er nog herkenbare elementen, zoals hier de rode vlek een persoon aanduidt, de zwarte strepen roeispanen lijken met daarboven de roeiers. Roeiers en landschappen zijn vaak aanwezig op zijn werken al is het maar in een simpele duiding.

IMPROVISATIE 26(ROEIEN)1912, 97x107,5 o/l

De latere werken zijn vaak te zien in de grote musea. De kracht van Kandinksy zit hem voor al in de zoektocht naar de beste manier om kleur en vorm hun werk te laten doen.

FRANZ MARC(1880- 1916)herkende een 'soulmate' in Kandinsky. Ze waren allebei zeer onder de indruk van de muziek van Schonberg. Maar anders dan zijn vriend, wilde Marc niet Schonbergs muziektheorie als leidraad voor zijn werk nemen. Wel gaf hij kleuren een betekenis, net als Kandinsky:'Blauw is het mannelijke principe, stug en geestelijk. Geel het vrouwelijke principe, zacht, vrolijk en zinnelijk. Rood is de materie, brutaal en zwaar en de kleur die door de andere twee steeds moet worden bestreden en overwonnen!.. ..Ondanks alle spectraalanalyses raak ik het schildersgeloof niet kwijt dat geel (de vrouw) dichter bij de aarde staat dan blauw, het mannelijke principe.’ (1910)
Hij legde zich toe op dieren, die hij expressionistisch/kubistisch uitbeeldde. Schilderen was voor hem het uitdrukken en tegelijk ontdekken van het pantheisme.
TIJGER

BLAUES PFERDFRANZ MARC 1904

GELBE KUHFRANZ MARC 1911
PAARDENFRANZ MARC 1912


AUGUST MACKE(1887-1914)was bevriend met Marc. Samen maakten ze een tocht naar Parijs, waarbij ze beiden zeer beinvloed raakten door het werk van Delauney.
Macke is niet zo bekend geworden als Marc en Kandinsky, maar zijn werk past heel erg bij de Blaue Reiter door de heldere kleuren en het expressionisme.
Macke en Marc zijn beide gesneuveld aan het front.
TUERKISCHES CAFE1913

MADCHEN UNTER DIE BAUME1912

PROMENADE1913 o/karton

MUENTER & JAWLEVSKY


ALEXEJ JAWLENSKY(1865-1941)verliet Rusland om in Duitsland zich aan de schilderkunst te wijden. Hij vond via Marc aansluiting bij de groep. Zijn expressionisme is hij altijd trouw gebleven.

MADAME A.SACHAROFFALEXAY JAWLENSKY 1909