JAN ERIK VISSER Stedelijk Museum Schiedam

Jan Erik Visser (1962) maakt beelden met als materiaal zijn eigen afval.  Van kranten en folders maakt hij een pulp die de buitenkant vormt. Het lijkt soms of de vulling de uiteindelijke vorm bepaalt, andere beelden hebben een van te voren bedachte vorm. De beelden zien eruit alsof ze van steen of brons zijn. Iedere  toeschouwer wil ze aan raken, voelen hoe zwaar ze zijn. Dat kan natuurlijk niet, maar het toont wel aan dat de beelden een band aangaan met het publiek.
Natuurlijk zegt het werk iets over het milieu.  De beelden hebben geen titels.

Volkskrant Beeldende Kunst Prijs Stedelijk Museum Schiedam

Eindelijk is er weer volop hedendaagse kunst te zien in het Schiedams museum.
Zoals ieder jaar is er de presentatie van werk van jonge kunstenaars die geselecteerd zijn voor de VBKprijs. De voorgaande aflevering was pover en karig. Nu is er afwisselend werk van hoog niveau te zien.
 De winnaar, Ozgur Kar (1992, Turkije), viel ook al positief op bij dezelfde presentatie in de Rijksacademie. Zijn werk bestaat uit een gebogen rij versterkers tegenover een groot digitaal scherm.
Er is een bewegende tekening van een naakte jongen die tegen ons praat via de versterkers.

Philip Vermeulen(1986, NL) ziet zijn werk TLLlLT (2020) opgesteld in een ronde, geluiddichte kamer. Dit omdat zijn installatie, gestapelde tl-balen, een enorme herrie maakt. Dat zou de rust storen van de bezoeker die alleen voor een werk van Rothko zit om het werk op zich te laten inwerken.

Isabelle Andriessen (1986, NL) was ook te zien in Tilburg bij de beelden in de Oude Warande.

Zij maakt installaties die bestaan uit synthetische materialen die zo bewerkt zij  dat ze organisch reageren, Ze smelten, groeien, ontwikkelen mossen. Aan het eind van de expositie zal het werk er heel anders uit zien dan in het begin. Het concept is sterk, visueel biedt het  weinig.

Hetzelfde geldt voor Wouter Paijmans (1991, NL). Conceptueel is zijn werk ijzersterk. Hij stelt de confectie-ndustrie centraal en maakt van T-shirts, gewatteerde jasjes zijn Confectieschilderijen  door de kledingstukken zo te rangschikken dat hun eigenlijke functie verdwijnt. Hij onderzoekt wanneer gewone zaken kunst worden. 

LIGHTBOX (RED) 2019

De waarschijnlijke Publiekswinnaar is Sharelly Emanuelson (1986, Curacao) grijpt in haar multimedia werk EN MI PAIS (2019) terug op haar Caraibische achtergrond. Een mengelmoes van talen en gevarieerde beelden roepen de sfeer op van het hedendaagse leven op het eiland. Ze projecteert haar films op glazen tafels bedekt met kanten kleedjes. 

TRANEN VAN EROS - SURREALISTEN Centraal Museum Utrecht.

Voor het eerst toont het museum in een prachtige opstelling Moesman temidden van  internationale surrealisten die zich ook met zijn thema's bezighielden.

Het Surrealisme was meer dan een kunststroming, het is ook een geestestoestand. De bevrijding van de eigen geest was een absolute voorwaarde voor de collectieve bevrijding: een revolutie!
De drie pijlers waarop de revolutie op rustte waren liefde, poëzie en vrijheid.
Poëzie omvat alle kunstvormen, liefde omvat alle mogelijke soorten van liefde en seks: eros!
Eros is meer dan een inspiratie, het staat voor verlangen, dromen en schockeren.
Na WO1 neemt het burgerlijke en maatschappelijke leven de draad weer op, alsof er niets is veranderd. De surrealisten beogen de vernietiging van gezin, vaderland en godsdienst.
Markies de Sade en Freud waren hun inspiratiebronnen. Eros en Thanatos waren voor Freud twee onafscheidelijke goden: Liefde en Dood. De Sade inspireerde tot spel, sadisme  en travestie.
 Geen onderdrukte verlangens meer,  alles mocht en moest getoond worden.

(Collage)Foto's van Pierre Molinier (1900-1976)

MAN RAY -MONUMENT POUR DE SADE 1933

MAN RAY  IMAGINAIR PORTRAIT DE SADE (1938) 

DALI - BOEKOMSLAG

SALVADOR DALI  CANIBALISM IN AUTUMN 1936

DALI - DE SADE (ILLUSTRATION 1969)

DALI - DE SADE (ILLUSTRATION 1969)

Travestie was een geliefd onderwerp bij de surrealisten. De kunstenares Lucy Schwob (1894-1954)

veranderde als twenner haar naam in Claude Cahun. In 1930 schreef ze dat ze zichzelf niet mannelijk of vrouwelijk maar onzijdig beschouwde.

CLAUDE CAHUN - SELFPORTRAIT (THE DEVIL)

CLAUDE CAHUN I'M IN TRAINING ,DON'T KISS ME 1927

CLAUDE CAHUN SELFPORTRAIT 1929

CLAUDE CAHUN - COLLAGE

MAN RAY  RROSE SELAVY (MARCEL DUCHAMP (1921)

GILLIAN WEARING(1963) ME AS MADAME ET MONSIEUR DUCHAMP 2018
Gillian Wearing fotografeert zich geregeld als beroemde kunstenaars

GILLIAN WEARING - ME AS CLAUDE CAHUN 2018
performance

De vrouwelijke surrealisten zijn lang beschouwd als tweede rang. De laatste tijd krijgen zij de aandacht die ze verdienen. Een paar jaar geleden in Boymans, nu in Utrecht.

LEONOR FINI (1907-1996)FEMME ASSISE SUR UN HOMME NU 1942
Zij was een schoonheid die zich de bewondering van mannen en vrouwen liet aanleunen.
Haar leven was wars van regels, haar kunst neigt naar kitch.

LEONORA CARRINGTON (1917-2011)
SELF-PORTRAIT 1937/38

LEONORA CARRINGTON DOWN BELOW 1940

DOROTHEA TANNING (1910- 2012)
BIRTHDAY 1942
De vrouw kijkt niet blij. Voor haar kruipt een monster. En de vele deuren in de gang staan allemaal open.

DOROTHEA TANNING  NUE COUCHEE 1969/70

TOYEN (MARIE CERMINOVA)1902-1980
KRESBA 1932

TOYEN PYBRAC 1927
Illustratie voor een poëziebundel  vanPierre Louys

TOYEN PYBRAC 1927
Illustratie voor een poëziebundel  vanPierre Louys

Overige werken:

RENE MAGRITTE (1898- 1967)LA RACE BLANCHE 1937

JAKE EN DINOS CHAPMAN (1962 EN 1966
H.M.S. COCK- SHITTER 1997

HANS BELLMER (1902-1975, BRD)  POUPE
Deze beeldhouwer/fotograaf maakte surrealistische/sadistische beelden van zelfgemaakte poppenonderdelen.

HAN BELLMER / UNICA ZURN  
Unica Zurn is ingesnoerd door Bellmer en gefotografeerd.
We zien links haar ruggengraat. Ze ligt met opgetrokken benen

MIMI PARENT (1924-2005, CAN) MASCULINE/ FEMININ 1959

SARAH LUCAS(1962)  TITTI DORIS (2017)

VIVIANE SASSEN (1972) COLLAGE

VIVIANE SASSEN -COLLAGE 2

PAUL KOOIKER (1964)- DONKEY

MOESMAN- TRANEN VAN EROS Centraal Museum Utrecht

De Utrechtse kunstenaar Joop Moesman (1908-1988) is de enige officieel erkende surrealist van Nederland. Het museum heeft heel veel werk van hem in bezit.

Moesmans vader had een steendrukkerij, het gezin woonde erboven. Zijn vader stimuleerde zijn zoon in het tekenen en schilderen. Voor zijn 14e verjaardag schonk hij hem een olieverfkistje.
De jongen maakte datzelfde jaar zijn eerste zelfportret.

ZELFPORTRET 1922

Ook ging hij met zijn vader mee naar het Genootschap Kunstliefde naar lezingen en tentoonstellingen. Zijn vader ging ook naar de avonden, waar naar model getekend werd.
Zijn moeder verbood Joop om naar deze tekenlessen te gaan. Ze vond hem te jong om blote vrouwen te zien. Zijn leermeester Willem van Leusden vond het geen probleem en al snel was Moesman elke tekenavond present.
Moeder Moesman leed aan depressies en deed in 1915 een zelfmoordpoging, waarna ze opgenomen werd in het 'gesticht'. Joop hield er een levenslange obsessie voor de dood aan over.
De opvoeding kwam in handen van een tante, die even preuts was als zijn moeder.

Via Willem Wagenaar, die een kunst en boekhandel dreef om de hoek van Moesmans huis, kwam hij in aanraking met het surrealisme. De werken die hij zag via zwart-wit foto's opende een wereld waarin hij wilde zijn. Hij begon te experimenteren. Vooral Chirico en Dali hadden een grote invloed op zijn werk. In het werk van de surrealisten was veel erotiek aanwezig. Voor Moesman was dat vanzelfsprekend. Hij schilderde veel naakte vrouwen in gewrongen houdingen, meestal met afgewende hoofden.

ONTMOETING 1932
De vrouw ligt achterover in een onmogelijke houding op een zandvlakte. Haar lange haren kronkelen zich om haar rechterarm die uitloopt op een donkere hand. Het kraantje is achteraf aan de voorstelling toegevoegd: de voorgrond was te leeg. De rechterhand is ontleend aan Dali. Het kraantje werd meerdere malen geduid als een verwijzing naar impotentie.

LES MARIAGES 1933

OVERMORGEN 1932
Weer een immens geel landschap onderbroken door een muur. Een man zit er te vissen en is zich niet bewust van wat er over de muur aankomt. Een enorm kwalachtig gezwel hangt aan een vrouwenlijf waar de ruggengraat aan de voorzijde zit. Een deel van het lichaam ligt als een slap omhulsel uitgestrekt achter haar. Ook dat slappe lijf verwijst naar Dali.



Moesman is een moeilijk mens, voor anderen en ook voor zichzelf. Hij maakte een portret van de dichter Gabriel Smit, met wie hij bevriend was. Voor het doek af was, waren ze gebrouilleerd.

VOORSTUDIE

PORTRET GABRIEL SMIT 
De invloed van Dali is duidelijk.

Ook in de liefde ging het niet zoals hij wenste. Een medelid van Kunstliefde, Leny, was zijn eerste grote liefde. Zij poseerde voor hem. De relatie hield geen stand en Moesman veranderde de voorstelling. Het gezicht werd het gelaat van een gestorvene en uit de buik groeit een klaproos.
Als laatste voegde een spiegelende borst toe, waarin hijzelf al schilderend is te zien.

ZELFPORTRET 1935

Hij treurde niet lang en begon een relatie met Bella, die ook bij de Nederlandse Spoorwegen werkte.

Hun verhouding liep- stuk op hun seksuele wensen. Bela wilde alleen vrijen om in verwachting te raken en Moesman wilde sado-machistische spelletjes.

HET GERUCHT 1936/41.
Bella wilde niet voor haar echtgenoot poseren. Toch is zij waarschijnlijk hier afgebeeld.
De straat ontleende Moesman aan een foto die zijn vader nam van de straat waar hij dagelijks met Bella liep /fietste op weg naar her werk. Achterop de bagage drager rust een viool. De strijkstok ontbreekt. De seksuoloog die het echtpaar inschakelde bij hun huwelijksproblemen legde dit Freudiaans uit als bewijs voor Moesmans impotentie.
Ook in de twee huwelijken die volgden bleven er (seksuele) moeilijkheden Moesman kreeg ook steeds meer last van woedeaanvallen.

In zijn werken is zijn interesse in sadomasochisme herkenbaar, eerst verborgen, later openlijk.

HET AVONDUUR 1962
De vrouw draagt een SM-masker. Moesman beweerde dat hijzelf een exemplaar had.
Voor de juiste compositie heeft hij het masker op het doek gelegd.
Op de achtergrond zien we een vechtscene (of een verkrachting?)
Hiervoor heeft hij een kopie van een beeld van Farese gebruikt.

VOORUITZICHT. 1973
De geketende vrouw kijkt nr het geraamte op de rivieroever.
Haar contouren zijn terug te vinden aan de overkant en in de wolken.

Naast vrouwen heeft hij ook situaties geschilderd die raadselachtig zijn, zoals dat hoort bij het surrealisme. Moesman heeft tot het eind toe geschilderd en getekend. Zijn hoogtepunt lag in de jaren dertig. Uit de naoorlogse werken is de innerlijke noodzaak verdwenen. Het obsessieve is eraf.

VLOED 1935
De jurk(?) die over het muurtje hangt en de dreigende lucht maken het mysterieus.

ALLEEN VOOR KINDEREN 1953

De beste werken schilderde hij in de jaren 30, daarna is het obsessieve weg en zijn de doeken minder geheimzinnig. Hetzelfde geldt voor zijn tekeningen.         

GRENS 1950

ADIEU 1964
Na zijn pensionering als grafisch tekenaar bij de Nederlandse Spoorwegen verhuisde hij met vrouw en dochter naar een dorp in de bossen. Het afscheid van Utrecht is vormgegeven door de Domtoren die net boven zee uitsteekt.

NEST (Z..J.)

PERSPECTIEF VAN DE KUNSTPOLITIEK 1962

VOORUITZICHT 1973