MADRID EL PRADO 3 HIERONYMUS BOSCH

Van Hieronymus Bosch weten we weinig, zelfs zijn geboortejaar staat niet vast.Meestal neemt men daarvoor 1450. Zijn sterfjaar is wel duidelijk: 1516. Oom weet men dat hij lid was van een broederschap die zich wijdde aan Mariaverering en zorg droeg voor de St.Jan. De streng katholieke vorst Filips II kocht een aantal werken van Bosch. Deze zijn nu in het El Prado te zien.
DE KEISNIJDER(1475-1480) De tekst om de ronde voorstelling luidt: Meester sny die keie ras, mijn naam is Lubbert Das. Keisnijden is een kwakzalverige ingreep die de kei uit de kop van de patient snijdt om zo de domheid te verwijderen. Zoals te zien is, zit Lubbert vastgebonden. De nepchirurgijn maakt een inkeping in het hoofd en haalt ergeen steen uit maar een bloem. De reden daarvoor is niet bekend, evenmin als waarom de chirurgijn een trechter als hoofddeksel draagt. De aanwezigheid van non en monnik duidt op de goedgelovigheid die ook geestelijken kennen. Waarschijnlijk is de opzet en het landschap van Bosch zelf. De houterige figuurtjes kunnen het werk van leerlingen zijn.
TAFELBLAD MET DE ZEVEN DOODZONDEN(1485) Goedgelovigheid is een van de zeven hoofdzonden. Op dit tafelblad staan ze allemaal. Ook weer in een ronde vorm weergegeven. Van deze vorm heeft Bosch een alziend oog gemaakt met in de iris Christus die uit het graf is herrezen. Hij is immers gestorven om de zonden van de mensheid op zich te nemen.
DE HOOIWAGEN(1485/90)Ook dit werk beeldt een hoofdzonde uit:Hebzucht. Zoals gebruikelijk op middeleeuwse allegorische werken staan de diverse soorten en de gevolgen van de zonde ook uitgebeeld. Hebzucht en hooi kunnen met elkaar verbonden worden door de snelheid waarmee hooi opbrandt en het bevredigen van de hebzucht oplost in ontevredenheid. Die jaloezie kan leiden tot bedrog of zelfs moord om de behoefte aan meer te bevredigen. Bovenop de hooiwagen zijn twee liefdesparen afgebeeld. In het struikgewas een zoenend boerenpaar en daarvoor een adellijk stel dat musiceert. Dat de duivel met de muziek meedoet, duidt erop dat muziek de zinnen prikkelt waardoor ook dit paar zich afkeert van de biddende engel. Deze staat voor de onbaatzuchtige Christelijke liefde. Jezus in de wolken toont ons dit tafereel ter leringe.
DE VERZOEKING VAN ST.ANTONIUS(1500) Een bescheiden doek toont ons St.Antonius die zo geconcentreerd is dat hij niets ziet van de merkwaardige wezens in zijn omgeving. Later heeft Bosch de verzoeking veel spectaculairder vormgegeven. Dat drieluik hangt in Lissabon.
DE TUIN DER LUSTEN(1510)Het meest bekende werk van Bosch. En het meest geinterpreteerde werk.
Vele theorieen zijn er in de loop der eeuwen op los gelaten. Tegenwoordig ziet men de Tuin als een schijnparadijs waarbij de mensen zich overgeven aan wellust en zich laven uit de verkeerde bron. De mens is uit het ware paradijs verdwenen(linkerpaneel) en zal door zich over te geven aan alle zonden terecht komen in de hel(rechterpaneel). Op dit paneel is de verschrikking niet te ontwijken. Bloed vloeit, de duivels tonen de hoofdzonden en de straffen die daarbij horen. De kop van de melancholieke boommens kijkt ons aan alsof hij ons wil laten zien wat ons te wachten staat als we ons leven niet willen verbeteren.